HET WAS DE FETISH-BLOEM BILLY HOLIDAY: GARDENIA. DE JAZZ-ZANGERES DROEG HAAR VAAK ‘LIVE’ IN HAAR KAPSEL TIJDENS OPTREDENS. NIET ZO VREEMD: NIET ALLEEN IS ZE PRACHTIG VAN VORM MAAR VERSPREIDT BOVENDIEN EENINTENS-BLOEMIG GEURSPOOR. EN DAT IS WEER DE REDEN WAAROM DEZE SENSUELE VERLEIDSTER ZICH IN PARFUMS THUISVOELT.
Over de exacte herkomst van de Gardenia jasminoides daarover zijn de wetenschappers het nog steeds niet eens. Dat komt omdat ze zowel door botanisten is getraceerd in Azië (en dan met name in Zuid-Oost China en Zuid-Japan) als in Zuid-Afrika. Het laatste vindgebied heeft ervoor gezorgd dat de gardenia ook wel bekend is geworden als Kaapse jasmijn. Een andere ‘liefkoosnaam’ is knoopsgatbloem… stammend uit de tijd dat mannen uit de betere kringen deze sierlijke bloem, net als de anjer, in het knoogsgat stopten van hun revers.
Maar het allervreemdste nu is eigenlijk de naam zelf. Gardenia klinkt zo sierlijk, dat je zou denken dat ze haar naam dankt aan een mythologisch figuur (zoals de narcis) of beroemde draagster. De herkomst is echter prozaischer: gardenia is gewoon genoemd naar een beroemd Amerikaans botanist: Alexander Garden (1730-1791). Dat dankte hij aan bewonderaars van zijn werk. Die vroegen namelijk de wereldberoemde botanist Carolus Linnaeus ((1707-1778) die een wereldwijd geaccepteerde (en ook nu nog toegepaste) indeling maakte van planten (en andere levende wezens) of ze een aantal door Garden in Amerika ontdekte planten naar hem wouden noemen. Linnaeus voelde daar echter weinig voor, maar hij had nog wel een bloem ‘over’: en zie, de naam garden-ia was geboren.
Het is niet zo vreemd toen tijdens 18de eeuw de plant in Europa werd geïntroduceerd, met name in Engeland in een ‘gardenia-mania’ ontstond. De bepaald niet makkelijk te cultiveren bloemen (die bij verplaatsing snel loslaten) werd met aandacht verzorgd en vertroeteld in kassen. Het is niet alleen de perfecte symmetrische vorm, de kleur van de bloem (graderend van wit, beige naar geel) en de donkergroene glimmende bladeren die haar zeer geschikt maakte als corsagebloem, maar ook het parfum dat de gardenia verspreidt: zoet, bedwelmend, vol, kruidig, erotisch met een ‘romige’ ondertoon.
Alleen wat jammer: de geur die de gardenia verspreidt laat zich niet op natuurlijke wijze extraheren, destilleren of ‘enfleureren’. We moeten tot de jaren twintig van de vorige eeuw wachten wanneer neuzen erin slagen om op een synthetische manier het krachtige parfum van de gardenia te imiteren. Sindsdien geldt ze als een echte ‘couturebloem’ die vooral gebruikt in krachtige en uitgesproken parfums in de jaren vijftig en zestig.
Hierdoor werd de gardenia geassocieerd met gevaarlijke vrouwen. Het was een olfactief waarschuwingsteken: ‘wil je als man niet in de afgrond vallen, vermijd me dan. Wil je langs de rand van het ongeluk scheren – voor velen nog steeds een aantrekkelijk gedachte – je bent meer dan welkom’.
Hierna is het met de populariteit gedaan en leidt ze het bestaan van een muurbloempje. Het is aan vintage-designer Marc Jacobs om de ‘gevaarlijke gardenia’ in volle glorie te herstellen, gevolgd door Versace, Estée Lauder en Guerlain. En Dior vindt dat het nu ook tijd is dat de jongere generatie via L’Eau Miss Dior Chérie (2009) kennismaakt, maar dan wel in een lichtere vorm.
Parfums met héél véél gardenia
Chanel – Les Exclusifs – Gardénia (1925)
Annick Goutal Gardénia Passion (1989)
Perlier Nature’s one Gardenia (1994)
Floris Gardenia (1997)
Marc Jacobs Essence (2003)
Versace Crystal Noir (2004)
Guerlain – L’Art et la Matière – Cruel Gardénia (2007)
Estée Lauder Private Collection Tuberose Gardenia (2007)
GEURENGOEROE 