GEURENGOEROE

OLFACTIEVE OVERPEIZINGEN

Mona di Orio stopt. Voor altijd. I heard it through the grapevine, en zie het gisteren met een bericht op Facebook van Jeroen oude Sogtoen bevestigd. Eén van haar meest vurige aanhangers – Maria van Geuren – zei me onlangs telefonisch bij het horen van het vermoeden: ‘Dat mag niet, Erik. Wat kunnen we hiertegen doen. Moeten we niet naar de rechter stappen?’ Overdreven misschien, maar haar ongeveinsde verontwaardiging zeg iets over de indruk die Mona di Orio heeft gemaakt als parfumeur. 

En als persoonlijkheid. Ook op mij. Ze is een van de weinige, zo niet de enige voor zover ik weet (correct me if I’m wrong), die als kunstenaar naar haar metier keek. Volstrekt eigen, eigenzinnig, eigengereid en volledig clichévrij. Voorwaarden voor uitmuntendheid, maar ook voor argwaan. Gestuurd door haar eigen kompas creëerde ze indrukwekkende composities. 

Na haar overlijden, ging het huis door, maar het ware Mona-dna, het zuivere Di Orio-gevoel ontbrak voor mijn gevoel. Kan ook niet. Daarvoor was Mona te eigen, niet inwisselbaar. Het was voor Fredrik Dalman een onmogelijke taak. Daarnaast: het huis koos door de restyling naar mijn idee iets te veel voor glamour (zij het beschaafd), uiterlijk vertoon en storytelling.

Wat me altijd verwonderd heeft: dat consumenten zo’n moeite hadden met ‘vintage Mona’ – haar eerste vijf geuren dus. Mensen willen, verwachten eigenzinnigheid, maar dan moet het wel lijken op iets wat ze al kennen, more of the same. Laat je blik dwalen door een nicheparfumerie: voorspelbaarheid en ‘copycatisme’ troef. Mona antwoordde ‘hierop’ met Les Nombres d’Or – is het nog niet goed! Ik laat mensen die van vetiver houden, haar Vétyver wel eens ruiken – je ziet de verbazing en het ongeloof: ‘Zo kan het dus ook!’ 

Stel dat Nuit Noire in 2004 door Estée Lauder was gelanceerd, of 20 jaar later door Tom Ford? Was het dan wel een groot succes geworden? Ik schrijf dit omdat ‘tegenwoordig’ nog meer mensen – mede door social media – niet een geur kopen die ze lekker vinden, maar puur om de naam (een neef van mij gebruikt Tom Fords Oud Wood (2007) niet omdat hij’m echt lekker vindt maar omdat a: omdat het Tom Ford, b: die duur is en c: ‘al zijn vrienden’ hem ook dragen). Onderschat niet deze onbewuste invloed van groepsdruk en ook niet de ‘adviezen’ van ‘professionele’ infosites (Fragrantica, Osmoz) of influencers (ook wel bekend als online gesponsorde reclameborden). 

Wat ik nog steeds absurd vind: dat geen van de grote jongens uit de branche (LVMH, L’Oréal, Coty, The Kering Group), die artisticiteit en creativiteit zo hoog in het vaandel hebben staan, nooit in haar hebben geïnvesteerd. Zoals elke industrietak dat bijna vanzelfsprekend doet wanneer het uitzonderlijk talent herkent. Opvallend: Shiseido heeft het in dit geval wel aangedurfd met Serge Lutens – een van Mona’s grote voorbeelden – in zee te gaan en zijn introductie en groot maken zéér serieus genomen.

Had je Mona di Orio vanaf het begin als kunst gepresenteerd dan had ze met gemak aanspraak kunnen maken op overheids -en privéfondsen. Want veel wat nu in musea als nieuw en dus in eerste instantie als onbegrijpelijk wordt opgevat (en meestal gesponsord is) vindt in de nabije toekomst vaak pas weerklank, wordt later ‘pas’ begrepen.

Was ze haar tijd vooruit, is er sprake van een remmende voorsprong? Haar visie is in ieder geval zoveel interessanter dan al die kunstprojecten waarin parfum in een museale setting gepresenteerd wordt. Dan gaat het meestal over stank, bederf, identiteit en meer cliché-insteken die in moderne kunstkringen als geweldig disruptief dus grensverleggend gelden, maar waaraan je geen plezier en positieve verbazing aan ontleent.

Is er een parfumeur (eerlijkheid gebied: zit er nu minder bovenop, aanschouw parfum meer vanaf de zijlijn) die op gelijke voet staat met Mona? Simpel uitgelegd: krijgt Mona di Orio van mij op een schaal van 1 tot 10, een 10 dan krijgt Francis Kurkdjian een 7,5. Miguel Matos een 8 (hij kan nog groeien). Hilde Soliani vind ik ook nog steeds erg fascinerend (de New York Times has onlangs een groot interview), maar haar presentatie ziet er echt niet uit. Verder moeilijk. Ik sta open voor suggesties.

Ik vraag me wel eens af: ben ik niet te enthousiast, heb ik een blinde vlek voor haar ontwikkeld? Is het dat ik haar persoonlijk kende? Mona is bezig geweest om voor mij een parfum op maat te maken. Ik wou een schreeuwende leergeur in overdrive – ze begreep de woordspelingen direct bij de namen die ik in gedachten had: Cuirasse en Cuirrelant. Er volgden drie proeven. Bij de laatste keer gaf ze met het recept (zonder de hoeveelheid per ingrediënt) om mij duidelijk te maken wat er allemaal achter een geur stak. Tjonge, tjonge, wat rook het veelbelovend. Heel erg helaas is het er niet meer van gekomen. Ik bewaar het ‘manuscript’ bijna als een relikwie. 

Ter afsluiting, fantaseer ik wat ‘ins Blaue hinein’: het bestaat nog niet een ‘parfumveiling’, maar stel dat haar formules ooit – ‘door toeval gevonden op een zolder bij een inboedel’ – op een veiling zouden worden aangeboden. Hoeveel zouden ze opleveren? Ik wist het wel. Over 80 jaar bijvoorbeeld, zou ik – indien legaal mogelijk en indien nog levend – het huis heropenen. De gelegenheid? Dan is het 100 jaar geleden dat Maison Mona di Orio werd geopend. Het is nooit te laat om in de (nabije) toekomst de wereld kennis te laten maken met een vergeten kunstenaar, een vergeten geurgenie. 

En nu? Antoinette Beumer van Netflix Benelux contacteren? Wat ze vindt van een documentaire/biopic over het leven van Mona di Orio. Haar leven heeft alle ingrediënten in zich om er een streaming succes van te maken. Wie gaat haar spelen? Wat mij betreft: the one I love to hate. Lady Gaga. Kijk maar eens goed.